علل و نشانه های بیماری سودو تومور سربری
این بیماری امروز نام‌های زیادی دارد. سودوتومور مغزی یا سربری “pseudotumor cerebri”، فشار ایدیوپاتیک “idiopathic ” درون جمجمه یا فشار خوش‌خیم درون جمجمه، افزایش کاذب فشار درون جمجمه و یا تومور کاذب مغزی همه نام‌های متفاوتی هستند برای حالتی که در آن فشار درون مغز یا جمجمه بدون این که ضایعه‌ای مانند تومور یا تورم در جمجمه وجود داشته‌باشد افزایش می‌یابد. در این مقاله از سایت آسا سلامت کلینیک مغز و اعصاب اصفهان به مطالعه پیرامون علل و نشانه های بیماری سودو تومور سربری خواهیم پرداخت.
سودوتومور مغزی که به صورت تحت‌اللفظی به معنای «تومور کاذب مغزی» است، ناهنجاری‌ای است که به دلایل نامشخص برای خانم‌هایی که در سن فرزندآوری و دچار اضافه وزن زیاد یا چاقی هستند بروز می‌کند.
سودوتومور مغزی به دلیل فشار زیاد درون جمجمه که از تجمع مایع مغزی نخاعی “cerebrospinal fluid” ایجاد می‌شود به وجود می‌آید. این بیماری اغلب در خانم‌هایی که اضافه وزن دارند در محدوده سنی ۲۰ تا ۵۰ سال اتفاق می‌افتد اما در کودکان یا آقایان هم به ندرت دیده شده است.
افزایش چاقی در جوانان
فراوانی این بیماری ۱ در ۱۰۰ هزار است و در آمریکا حدود ۱۰۰ هزار نفر درگیر این بیماری هستند. آمار سودوتومور مغزی به دلیل افزایش چاقی در میان جوانان در حال افزایش است. چاقی یا اضافه وزن به معنای BMI یا شاخص توده بدنی بالاتر از ۳۰ است. همچنین افزایش ۵ تا ۱۵ درصدی در BMI کسانی که در حالت عادی BMI کمتر از ۳۰ دارند نیز می‌تواند ریسک ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.
در حالی که در کودکان و مردان افزایش وزن عامل تعیین‌کننده‌ای برای افزایش ریسک ابتلا به این بیماری نیست. زنانی که دچار اضافه وزن نیستند در صورت افزایش وزن در معرض این بیماری قرار دارند. بنابراین داشتن رژیم غذایی مناسب و داشتن وزن متناسب ریسک درگیری با سودوتومور مغزی را به شکل قابل توجهی کاهش می‌دهد.
علائم و نشانه‌های سودوتومور مغزی بسیار شبیه نشانه‌های تومورهای بزرگ مغزی است. سردرد، حالت تهوع، استفراغ و وزوز گوش نمونه‌هایی از این علائم هستند. سودوتومور مغزی همچنین می‌تواند منجر به بیماری نادر دیگری به نام سندورم سلای خالی “empty sella syndrome” شود.
تورم در عصب بینایی
افزایش فشار در جمجمه ناشی از این بیماری می‌تواند منجر به تورم در عصب بینایی یا ادم پاپی “papilledema” شود. این شرایط باعث اختلالاتی در بینایی از قبیل بروز نقاط کور در دید، ضعف در دیدن اطراف، دوبینی و نابینایی مقطعی کوتاه مدت شود. بسیاری از بیماران نیز دچار نابینایی دائم می‌شوند. اغلب با مصرف دارو می‌توان این فشار را کاهش داد اما در برخی موارد نیاز به جراحی است.
برای بیشتر افراد، سودوتومور مغزی با درمان بهبود می‌یابد. اما در مواردی که بیماری حاد شده باشد ممکن است بعد از بهبودی مجدد بروز کند. حدود ۵۰ تا ۱۰ درصد از خانم‌های که به این بیماری مبتلا می‌شوند نیز دچار نابینایی مطلق می‌شوند.
بطن‌های مغز و مایع مغزی نخاعی
مغز چهار بطن دارد که ارتباط بین آن‌ها توسط مایع مغزی نخاعی انجام می‌شود. بزرگترین این بطن‌ها دو بطن کناری هستند که به شکل قوسی در هر یک از نیم‌کره‌های مغز قرار گرفته‌اند. هر یک از این بطن‌ها توسط یک کانال به بطن سوم متصل شده‌اند. بطن سوم نیز توسط کانال دیگری به پایین‌ترین بطن یا بطن چهارم متصل شده است که خود در کنار مخچه قرار دارد. این بطن همچنین در ادامه توسط کانالی دیگر با نخاع ارتباط دارد. در پایین هریک از این بطن‌ها قسمت اسفنجی قرار دارد که از مویرگ‌های خونی ساخته شده است. اپاندیم “Ependyma” که در این بطن‌ها قرار دارد تولید مایع مغزی نخاعی را به عهده دارد.
علل بروز سودوتومور سربری یا مغزی
علت دقیق این بیماری در اکثر افراد نامشخص است. اما می‌تواند به میزان مایع مغزی نخاعی درون بخش‌های استخوانی جمجمه بستگی داشته باشد.
مغز و نخاع در مایع مغزی نخاعی غرقه هستند که مانند یک بستر نرم برای محافظت در برابر آسیب و ضربه عمل می‌کند. این مایع درون مغز تولید می‌شود و در نهایت جذب خون می‌شود. افزایش فشار درون جمجمه در بیماری سودوتومور مغزی می‌تواند به دلیل ایراد و اشکال در پروسه این جذب اتفاق بیفتد.
به طور کلی فشار درون جمجمه زمانی زیاد می‌شود که محتویات درون جمجمه زیاد شوند. به طور مثال وجود یک تومور مغزی و یا تورم یکی از بافت‌های مغز می‌تواند باعث کم شدن فضا برای سایر قسمت‌های مغز شود.
مواردی که می‌توانند ریسک ابتلا به سودوتومور مغزی را افزایش دهند، عبارتند از:
چاقی یا اضافه وزن
چاقی یکی از علل اصلی ابتلا به این بیماری است. به طوری که احتمال ابتلا در افراد چاق تا ۲۰ برابر بیشتر از سایرین است. خانم‌های زیر ۴۴ سال که دچار اضافه وزن هستند در خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری قرار دارند.
علل مربوط به استفاده از داروها
داروهایی که ممکن است به سودوتومور مغزی مرتبط باشند به شرح زیر هستند:
- هورمون رشد
- تتراسیکلین “Tetracycline”
- مقدار زیاد ویتامین آ
- قرص‌های جلوگیری از بارداری
- سیکلوسپورین “Cyclosporine”
- ایزوترتینوئین “Isotretinoin”
- مینوسیکلین “Minocycline”
- نالیدیکسیک اسید “Nalidixic acid”
- نیتروفورانوتویین “Nitrofurantoin”
- فنیتوئین “Phenytoin”
- شروع یا قطع مصرف استروئیدها “Steroids”
- سولفا داروها “Sulfa drugs”
- تاموکسیفن “Tamoxifen”
داروهای دیگری نیز ممکن است علت این بیماری باشند اما نیاز به تحقیقات بیشتری روی آنهاست
مشکلات و تغییرات دیگری که می‌تواند منجر به سودوتومور سربری شود
- بیماری آدیسون “Addison’s disease”
- کم‌خونی
- سندورم بهجت “Behcet’s syndrome”
- مشکلات انعقاد خون
- لوپوس
- نارسایی مزمن کلیه
- بیماری کوشینگ “Cushing disease”
- پرکاری پاراتیروئید
- کم خونی فقر آهن
- چاقی
- بارداری
- سندورم تخمدان پلی کیستیک “Polycystic ovary syndrome (PCOS)”
- آپنه خواب یا وقفه تنفسی در خواب “Sleep apnea”
- اورمی “Uremia”
نشانه‌های سودوتومور مغزی
بیماران مبتلا به سودوتومور سربری معمولا نشانه‌های افزایش فشار درون جمجمه یا ادم پاپی را دارند.
این نشانه‌ها شامل موارد زیر است:
- سردرد (معمولا غیرمشخص به طوری که نوع، محل و زمان آن ترتیبی و نطمی ندارد)
- اختلال در بینایی (عموما میدان دید، در موارد نادر وضوح دید)
- دوبینی (عموما دوبینی افقی)
- صدای زنگ و وزوز در گوش که با ضربان قلب هماهنگ است
- درد عصبی ( معمولا در بازوها)
- سردرد شدید یا متوسط پشت چشم‌ها که حرکت چشم‌ها بیشتر می‌شود
- حالت تهوع، استفراغ یا گیجی
- دید تار یا تاریک
- نابینایی کوتاه و مقطعی یک یا هردو چشم که چند ثانیه طول می‌کشد
- دشواری در دیدن اطراف
- دیدن فلش‌های نور
- درد در گردن، پشت یا شانه‌ها
نشانه‌های مربوط به بینایی ادم پاپی می‌تواند شامل موارد زیر نیز باشد:
- تیرگی زودگذر دید، اغلب دربرگیرنده کل میدان دید
- کاهش دید پیرامونی در یک یا هر دو چشم (ضعف در فیبرهای عصبی و بزرگ‌تر شدن نقاط کور دید)
- تار شدن یا به‌هم‌ریختگی در میدان دید
- از دست دادن ناگهانی بینایی