درمان بیماری آتروفی مغزی | کلینیک فوق تخصصی مغز و اعصاب آسا سلامت

روشهای درمان آتروفی مغزی

گزینه های درمان برای آتروفی مغزی با توجه به مکان، شدت، و دلیل آن متفاوت خواهند بود. در ادامه مطلب همراه با متخصص مغز و اعصاب اصفهان به بررسی دقیق تر این موارد خواهیم پرداخت.

درمان آتروفی مغزی ناشی از آسیب دیدگی ها

آتروفی مغز می تواند به عنوان پیامد بلند مدت یک آسیب دیدگی شکل بگیرد. در این موارد، درمان به طور معمول بر کمک به بهبود مشکل مربوط به مغز با گذشت زمان متمرکز است.آسیب دیدگی های مغزی به طور معمول نیازمند یک دوره توانبخشی هستند که ممکن است شامل یک یا تعداد بیشتری از موارد زیر باشد:

فیزیوتراپی
گفتاردرمانی
مشاوره

درمان آتروفی مغزی ناشی از عفونت ها

دارو ها برای درمان عفونت هایی که به التهاب مغزی یا آتروفی منجر شده اند، ضروری هستند.پزشک آنتی بیوتیک ها را برای درمان عفونت های باکتریایی و دارو های ضد ویروس را برای درمان عفونت های ویروسی تجویز می کند. این دارو ها به مبارزه با عفونت و تسکین علائم کمک خواهند کرد.

درمان آتروفی مغزی ناشی از بیماری ها و اختلالات

برخی اختلالات و بیماری ها می توانند به آتروفی مغز منجر شوند. بسیاری از این بیماری ها در حال حاضر درمان ریشه کن کننده ندارند، از این رو، روند درمان به طور کلی بر مدیریت علائم متمرکز است.درمان ممکن است شامل ترکیبی از دارو ها و تراپی ها مانند گفتار یا کاردرمانی باشد. این تراپی ها ممکن است برای کمک به بازیابی عملکرد مغز فرد یا یادگیری راهبرد هایی برای کمک به مقابله با شرایط لازم باشند.برخی بیماری ها مانند ام اس موجب بروز علائم به صورت دوره ای می شوند. پزشک برنامه درمان فرد را بر همین اساس تطبیق خواهد داد.

آیا امکان معکوس کردن آتروفی مغز وجود دارد؟

تا همین اواخر، بسیاری از دانشمندان مغز را اندامی نسبتا غیر قابل تغییر در نظر می گرفتند. با این وجود، پژوهش ها به طور فزاینده نشان می دهند که مغز چگونه ساختار و عمکلرد خود را در طول زندگی تطبیق می دهد.در حال حاضر، به طور دقیق مشخص نیست که امکان معکوس کردن آتروفی مغز وجود دارد یا خیر. با این وجود، مغز ممکن است چگونگی کارکرد خود را برای جبران آسیب وارده تغییر دهد. در برخی موارد، این ممکن است برای بازگرداندن عملکرد به مرور زمان کافی باشد.

ورزش برای معکوس کردن آتروفی مغز

با توجه به مطالعه ای جدید بر روی موش ها، به نظر می رسد بعضی از ورزش ها نسبت به بقیه برای تقویت مغز مفیدتر باشند. برای اولین بار، دانشمندان تأثیرات عصبیِ انواع مختلف ورزش ها را بر روی مغز با هم مقایسه کردند: دویدن، تمرین با وزنه و تمرینات وقفه دارِ با شدت بالا. نتایج جالب توجه بودند و نشان می دادند شاید تمرینات سخت برای سلامت طولانی مدت مغز گزینه ی مناسبی نباشند.

افزایش نورون زایی

ورزش کردن، نورون زایی یا ایجاد سلول های مغزی جدید را هم در مغز بالغ افزایش می دهد. مطالعاتی که بر روی حیوانات صورت گرفته اند، نشان می دهند تعداد نورون های جدیدی که بعد از ورزش هایی مثل دویدن بر روی چرخ متحرک یا تردمیل، در «هیپوکامپ» (ناحیه ای کلیدی در مغز که به یادگیری و حافظه مربوط می شود) پدیدار می شوند، دو یا حتی سه برابر تعداد نورون هایی هستند که در هیپوکامپ حیواناتی که نشسته اند، مشاهده می شوند. دانشمندان معتقدند که ورزش کردن تأثیرات مشابهی بر هیپوکامپ انسان نیز دارد.

مطالعاتی که در رابطه با ورزش و نورون زایی انجام شده بودند بر دویدن در مسافت های زیاد تمرکز داشتند. موش های آزمایشگاهی دویدن را خوب بلدند. اما اینکه آیا دیگر انواع ورزش ها هم به همین شکل در تولید عصب ها و سلول های جدید در مغز تأثیر می گذارند، همچنان ناشناخته بودند و با توجه به محبوبیت ورزش هایی مانند تمرین با وزنه و تمرینات وقفه دارِ با شدت بالا، این موضوع این روز ها توجه خیلی از دانشمندان را به خود جلب کرده است.

مطالعات روی موشها

بنابراین، در مطالعه ی جدیدی که این ماه در مجله ی تخصصی فیزیولوژی (Journal of Physiology) به چاپ رسید، محققان دانشگاه «ییواسکیلا» در فنلاند، گروه بزرگی از موش های بالغِ نر را مورد مطالعه قرار دادند. محققان ماده ای به موش ها تزریق کردند که سلول های جدید مغزی را نشانه گذاری می کرد و گروه هایی از آنها را به انجام ورزش های مختلف واداشتند، در حالی که یکی از آن گروه ها را ساکن و نشسته نگه داشتند.

در قفس تعدادی از این موش ها، دستگاهی مانند تردمیل قرار دادند تا هر زمان که خواستند روی آن بدوند. بیشتر آنها هر روز چند مایل به صورت آرام روی آنها می دویدند، البته مسافتی که موش ها می دویدند با هم تفاوت داشت. بعضی از موش ها هم تمرین های مقاومتی را شروع کردند، یعنی با وزنه های کوچکی که به دُم شان بسته شده بود از دیوارها بالا می رفتند.

در حالی که دیگر موش ها تمریناتی را که شبیه تمرینات وقفه دارِ با شدت بالا بود، انجام دادند. این دسته موش ها روی تردمیل های کوچک قرار داده شدند و برای سه دقیقه با سرعت زیاد می دویدند، سپس دو دقیقه به صورت آرام بر روی دستگاه راه می رفتند و بعد کُل این مراحل دو بار تکرار می شد تا در نهایت به ۱۵ دقیقه دویدن می رسید.

این روند هفت هفته ادامه داشت و بعد از آن دانشمندان بافت های هیپوکامپ در تمامی این حیوانات را با دقت بررسی کردند. آنها به نسبت ورزشی که هر کدام از این حیوانات انجام داده بودند، سطوح مختلفی از نورون زایی را مشاهده کردند.

موش هایی که بر روی تردمیل به آرامی دویده بودند، میزان زیادی از نورون های جدید در مغزشان تشکیل شده بود. در این موش ها بافت های هیپوکامپ با نورون های جدید پر شده بودند. و تعداد نورون ها در مقایسه با مغز حیواناتی که نشسته بودند بسیار بیشتر بود. هر چه مسافتی که موش ها در طول آزمایش دویده بودند بیشتر بود، سلول های جدید بیشتری هم در مغزشان به وجود آمده بود.

تعداد نورون های به وجود آمده در مغز حیواناتی که تمرینات وقفه دارِ با شدت بالا انجام داده بودند. بسیار کمتر بودند. البته تعداد شان نسبت به حیوانات نشسته بیشتر بود ولی در مقایسه با حیوانات دونده بسیار کمتر بود.

و موش هایی که تمرینات با وزنه انجام داده بودند. با اینکه در انتهای دوره ی آزمایشی قوی تر شده بودند، ولی تغییر زیادی در شکل گیری نورون های جدید در مغز آنها دیده نشده بود و بافت هیپوکامپ آنها دقیقا مشابه حیواناتی بود که اصلا ورزش نکرده بودند.

البته، مسلم است که موش ها با انسان ها تفاوت دارند. اما یافته های این مطالعه اغوا کننده هستند. «میریم نوکیا»، محققی از دانشگاه «ییواسکیلا» در فنلاند که مدیریت این تحقیق را برعهده داشت می گوید: «این مطالعات نشان می دهند که تمرینات ایروبیک می توانند برای مغز انسان در مقایسه با بقیه ی تمرینات مفیدتر باشند.»

هنوز دلیل اینکه چرا دویدن در مسافت های طولانی در تولید عصب های جدید در مغز از دیگر ورزش ها مؤثرتر هستند. به وضوح مشخص نشده است، اما دکتر نوکیا و همکارانش حدس می زنند که دویدن باعث آزاد شدن ماده ی خاصی در مغز می شود. که به «فاکتور نورون زایی مشتق شده از مغز» معروف است. که می تواند باعث زایش نورون های جدید شود و هرچه مسافتی که دویده شود بیشتر باشد. تعداد نورون های تولید شده بیشتر خواهد بود.

از طرف دیگر، با اینکه تمرین با وزنه برای سلامت عضلانی مغز بسیار مفید است. اما یافته های این مطالعه نشان می دهند که تأثیر خیلی کمی در سطح نورون زایی در مغز دارد.

در حالی که فواید تمرینات وقفه دارِ با شدت بالا تحت شعاع شدت این تمرینات قرار دارد، دکتر نوکیا می گوید: «این نوع تمرینات سطح استرس را بالا می برند و استرس میزان نورون زایی در هیپوکامپ مغز بالغ را کاهش می دهد.»

نورون زایی در هیپوکامپ

البته این نتایج بدین معنی نیستند که فقط دویدن و تمرینات ورزشیِ مقاومتیِ شبیه به آن مغز را تقویت می کنند. به نظر می رسد این نوع فعالیت ها باعث بیشترین حد نورون زایی در هیپوکامپ می شوند. اما احتمالا تمرین با وزنه و تمرینات وقفه دار، تغییرات دیگری در مغز به وجود می آورند. احتمالا این نوع ورزش ها در تولید رگ های خونی جدید و تشکیل ارتباطات جدید بین سلول های مغزی یا بین قسمت های مختلف مغز، مؤثر هستند.

پس اگر در حال حاضر با وزنه تمرین می کنید یا فقط تمرینات وقفه دارِ با شدت بالا انجام می دهید. به این کار ادامه دهید ولی بد نیست هر از گاهی برای سلامت هیپوکامپ تان هم شده. دویدن یا دوچرخه سواری را نیز امتحان کنید.

دارو هایی برای معکوس کردن آتروفی مغز

در حال حاضر، دانشمندان بر توسعه دارو هایی که می توانند آتروفی مغز را معکوس کنند، کار می کنند. به عنوان مثال، مطالعه ای در سال ۲۰۱۹ این که داروی زوال عقل دونپزیل (Donepezil) می تواند. آتروفی مغز ناشی از الکل را در موش ها معکوس کند را بررسی کرد.پژوهشگران دریافتند موش هایی که با این دارو درمان شده بودند. کاهش در التهاب مغز را تجربه کرده و افزایش در تعداد سلول های مغزی جدید را نشان دادند. با این وجود، مشخص نیست که دونپزیل آثاری مشابه بر آتروفی مغز ناشی از دلایل دیگر دارد یا خیر. همچنین، مشخص نیست این دارو موجب آثاری مشابه در انسان ها شود. از این رو، به انجام آزمایش های بالینی با حضور سوژه های انسانی نیاز است.

چشم انداز آتروفی مغز

با توجه به مکان و شدت آسیب و همچنین دلیل زمینه ای آن متفاوت است. زمانی که آتروفی مغز به واسطه یک بیماری رخ می دهد، علائم ممکن است با گذشت زمان تشدید شوند. درمان های بلندمدت می توانند به کاهش سرعت این روند کمک کرده و به فرد در مدیریت هر گونه اختلال شناختی ناشی از آن کمک کنند. در مورد آسیب دیدگی هایی مانند سکته مغزی و آسیب مغزی تروماتیک، دریافت مراقبت فوری و موثر می تواند. چشم انداز شرایط را به طور قابل توجهی بهبود ببخشد.

تشخیص آتروفی مغزی

روند تشخیص بستگی به این دارد که پزشک شما به چه شرایطی مشکوک است. این معمولاً شامل یک معاینه بدنی و به دنبال آن انجام آزمایشاتی خاص است.

آتروفی مغزی در اسکن های تصویربرداری مغز مانند موارد زیر نشان داده می شود:

توموگرافی کامپیوتری (CT) از تصاویر اشعه ایکس از زوایای مختلف برای ایجاد تصاویر دقیق از مغز شما استفاده می کند.
تصویربرداری شدت مغناطیسی (MRI) پس از قرار دادن مغز در یک میدان مغناطیسی کوتاه، تصاویر مغزی را روی فیلم ایجاد می کند.

بهبود آتروفی مغزی و سبک زندگی سالم

بهترین راه برای بهبود علائم آتروفی مغزی یا کند شدن پیشرفت آتروفی مغزی، داشتن یک سبک زندگی فعال و سالم از جمله موارد زیر است:

داشتن یک رژیم غذایی متعادل و غنی از میوه ها و سبزیجات آنتی اکسیدان
انجام منظم ورزش
افزایش فعالیت ذهنی
درمان های مکمل

برخی از درمان های مکمل ممکن است به برخی از افراد در تلاش برای مقابله با آتروفی مغزی کمک کند. این روش های درمانی که بعضاً به عنوان درمان های جایگزین نیز شناخته می شوند. همراه با درمان های پزشکی سنتی مورد استفاده قرار می گیرند. درمان های مکمل به معنای جایگزینی مراقبت های پزشکی کامل نیستند.